Tagarchief: cape cod

Amerika, boek, boekbespreking, lezen, moeder, paul theroux, recensie, roman, Verenigde Staten

Klagende Jay

23 januari 2018 Hendrik-Jan Een reactie plaatsen

Het lezen van Moederland roept soms ook associaties op met een film van Woody Allen. Ik kijk al heel lang geen films meer van Woody Allen. Werd ik vroeger nog weleens geraakt door de mooie beelden en de interessante dialogen.

Ik was het ook heel snel beu: het zijn zeurfilms waarbij een onderwerp komt binnendrijven en wordt opgeblazen tot een reuzenprobleem. Terwijl het alleen maar een opblaasbare, paarse krokodil is, vol met lucht.

Dat gevoel krijg ik ook bij Moederland. Het idee dat ik naar een film van Woody Alan zit te kijken. Moeder wordt tot een groot probleem opgeblazen. De kinderen voelen zich kinderen in haar nabijheid. Ze willen zich vrijmaken, maar dat lukt niet. Allemaal kleven ze zich vast om de gunst van moeder. Daar maakt de oude vrouw dankbaar gebruik van.

Zeker, het systeem van verdeel en heers, weet moeder goed te benutten. In het verhaal dobber je van het ene probleem in het andere. Maakt Jay zich nog heel druk over zijn te spraakzame moeder, als moeder spullen gaat weggeven aan haar kinderen, dringt een ander probleem op. Waarom krijgen de andere huizen, stukken land, auto’s en meubels, en ik niks?

Moeder kent Jay goed, zo ontdek je regelmatig tussen de regels door. Zo stuit Jay bij het sorteren van zijn moeders papieren op een dik boek waarop Dagboek staat. Hij leest er naast de gebruikelijke informatie over het weer van die dag, ook een opmerkelijke zinssnede over zichzelf:

Ik keek of er bij vorige week woensdag stond dat ik had schoongemaakt. Jay kwam langs, begon het. Daarna: Het gebruikelijke geklaag. Wat heb ik het zwaar, geen cent te makken. Arme ik, arme ik.
Ik zag het niet als belediging of bespotting, maar eerder als extra bevestiging dat moeder weer de oude was. (532)

Terug te lezen dat Jay zichtbaar over weinig zelfkennis beschikt. Hij vervalt regelmatig in een zelfbeklag zoals zijn moeder in haar dagboek schrijft. Het beeld van moeder is dus heel wat minder eenzijdig dan de ik-verteller Jay in de roman schetst.

Heel soms, zoals in het hier geciteerde gedeelte, komt de aard van Jay zelf naar voren. Dan snap je moeder ook een beetje. Jay vindt zich heel snel zielig en in het gesmeek om aandacht, wil hij zichzelf dikwijls als zielepiet neerzetten.

Niet altijd terecht, zoals je in het dagboek van moeder kunt lezen.

Paul Theroux: Moederland. Roman. Oorspronkelijke titel: Mother Land. Nederlandse vertaling Linda Broeder, Betty Klaasse en Anne Roetman. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2017. ISBN: 978 90 254 5101 1. 622 pagina’s. Prijs: € 27,99. Bestel

Amerika, boek, boekbespreking, lezen, moeder, paul theroux, recensie, roman, Verenigde Staten

Onuitstaanbaar

22 januari 2018 Hendrik-Jan Een reactie plaatsen

Het lezen van Moederland van Paul Theroux is heerlijk. Het verhaal gaat over een onuitstaanbare moeder. Ze bezit alle kenmerken van onuitstaanbare moeders bij elkaar is daarmee wel een zeer extreme, onuitstaanbare moeder geworden. Ieder kind herkent trekjes van je eigen moeder in de moeder die de verteller schetst.

De onuitstaanbare trekjes van alle moeder ballen zich samen in de moeder van Jay. Ze kent haar kinderen stuk voor stuk van haver tot gort, manipuleert en weet haar kinderen op het meest zwakke moment te treffen.

De verteller meet telkens de slachtofferrol aan. Hij laat het hem gebeuren. Zo heeft hij een vrouw ontmoet waarmee hij verder wil. Niemand mag het weten, maar zijn moeder is aan het gissen. Het lijkt wel of ze de rest van zijn lichaam afleest om het geheim te ontrafelen. Hij wil zijn nieuwe liefde een beloftering geven. Daarvoor gaat hij bij zijn moeder langs.

Onverstandig.

Ze vraagt of hij nog ergens naartoe moet. Jay ontkent, maar in zijn ontkenning zit juist de bevestiging. Terwijl hij ontkent, moet hij lachen.

Moeder zei: ‘Ik hoop dat ze leuk is.’
Ze had alles door, wist het al voordat ik ook maar iets zei. Op achtduizend kilometer afstand kon ik best een geheim voor haar bewaren, maar als ze tegenover me zeat en me geconcentreerd aankeek met haar strakke, serieuze gezicht, was ik hulpeloos. Bovendien was ik in de greep van de liefde. Ik wenste de wereld niets dan goeds; ik wilde dat de werled mij ook niets dan goeds wenste. (137)

Allemaal vormen van excuses om te verklaren waarom hij zijn geheim juist aan zijn moeder verklapt heeft. De belofte van zijn moeder dat ze het aan niemand verder zal vertellen, ligt er zo dik op dat je als lezer onmiddellijk weet, dat de hele wereld het al weet voor Jay de kamer verlaten heeft.

Het hele verhaal dat het geen verlovingsring is, maar een beloftering, doet er geen afbreuk aan. Ze weet heus wel wat voor een ring het is. Een verlovingsring. Waarom zou je anders aan een vrouw die je leuk vindt, een ring geven.

Zijn geliefde Madison vindt de ring helemaal niet leuk. Ze interpreteert het hetzelfde als Jay’s moeder. Ze vindt dat hij te ver gaat. Al zegt ze het niet meteen. Als iedereen van haar ring weet, wordt ze woest en is de relatie voorbij.

Bovendien haalt Jay er de vijandschap van zijn broer Floyd mee op de hals. Hij voelt zich bedrogen omdat hij via moeder hoort dat zijn broer verloofd is. Dan verschuift het perspectief even. Jay heeft een extra dimensie om over te klagen. Zijn moeder heeft de relatie tussen hem en zijn broer Floyd verknalt. En dat allemaal om een geliefde die een ring kreeg en waarmee hij nu ook in onmin leeft.

Moeders.

Lees morgen verder: Klagende Jay »

boek, boekbespreking, familie, lezen, moeder, paul theroux

Vermenging feit en fictie

13 januari 2018 Hendrik-Jan Een reactie plaatsen

Paul Theroux staat wel bekend om zijn vermenging van feit en fictie. Veel plaatsen waar hij gewoond heeft, krijgen een plek in een roman. Zoals Singapore in Saint Jack, Hawaii in Hotel Honolulu of Cape Cod in zijn laatste roman Moederland. Zijn vriendschap met Naipaul kreeg een plekje in het boek Geschiedenis van een vriendschap.

De verteller speelt vaak met deze vermenging. Onwillekeurig trek je het leven van de schrijver in het boek. Een boek als Moederland schildert een heel bijzondere, egocentrische moeder af. Ze neigt naar het tirannieke. Ze manipuleert de kinderen uit haar gezin. Als volwassen mensen voelen ze zich in haar nabijheid een kind. Moeder behandelt ze als een kind, maar ze gedragen zich ook helemaal als kinderen bij moeder.

Onwillekeurig verschuift het beeld dat de verteller schetst, naar de werkelijkheid van Paul Theroux. Zeker de hoofdpersoon Jay en hij bezitten buitengewoon veel overeenkomsten. Ze zijn allebei schrijver en wonen een deel van het jaar op Cape Cod. Ze hebben allebei 2 beroemde zonen die in Engeland wonen. Net als Paul Theroux heeft Jay diverse gestrande huwelijken achter de rug. In het verhaal Moederland komt een buitenechtelijk kind naar voren, waarvan de familie zeker weet heeft.

De broers van Paul Theroux zijn eveneens hoogleraar en advocaat. Enkele broers zijn romancier, die zie je niet terug in het boek. Wel de veelbelezenheid van Floyd, zoals die ook terugkomt bij Pauls broer Alexander, die hoogleraar en romancier is. Of Peter Theroux die ondermeer het werk van de Egyptische Nobelprijswinnaar Nagieb Mahfoez in het Engels vertaald heeft.

Een boek als Moederland laat een familie zien die erg met elkaar worstelt. Ze voelen zich niet gelijk behandeld. Moeder vervult hier best een manipulatieve rol in. Een bijzonder extreme rol, maar er lopen zeker moeders rond met een afgezwakte vorm van gedragingen. Blijkbaar schuiven sommige moeders zich in deze rol. Kinderen lijken hierin ook nog als volwassenen om de aandacht van hun moeder te schreeuwen. Best herkenbaar.

De hoofdpersoon Jay heeft in Moederland heel erg de neiging zich in een slachtofferrol te plaatsen. Hij probeert de aandacht van zijn moeder te trekken. Hij hoopt dat ze zijn boeken leest. Hij smeekt om erkenning en aandacht. Dat hij niet krijgt wat hij wil, frustreert hem buitengewoon. Het maakt hem alleen maar meer slachtoffer tot zijn eigen frustratie belandt hij hierdoor regelmatig in een vicueuze cirkel waar hij niet uit komt.

Tot hij zich realiseert welke rol zijn moeder voor hem in zijn werk speelt:

Pas op mijn oude dag, toen moeder stokoud was, had ik begrepen dat zij mijn muze was. (620)

Moeder als hoofd van het gezin en voor de verteller zijn muze. Het boek is uiteindelijk aan haar opgedragen, door het hele verhaal inclusief manipulatie en frustratie op te dienen. Het verlangen dat zij zijn boeken zal lezen, is zij uiteindelijk de motor en de inspiratie tot het schrijven.

Lees verder: Angela »

Amerika, boek, boekbespreking, familie, lezen, recensie, roman

Opgegeten foambekertje

12 januari 2018 Hendrik-Jan Een reactie plaatsen

In Moederland speelt Paul Theroux met de steeds terugkerende familieverhalen. Als de broers en zussen van de familie bij elkaar zijn, refereren ze altijd naar een specifieke gebeurtenis. Het neefje Jake dat op jonge leeftijd een foambekertje opeet.

Moeder vertelde dat een van Freds kinderen – Jake – een foambekertje had opgegeten. […]. Vanaf dat moment stond Jak alleen nog maar bekend om het opeten van de beker, als de zondeval, die al zijn prestaties als volwassene zou overschaduwen. (77)

Dit voorval komt herhaaldelijk terug bij bijeenkomsten met de hele familie. Ja, iedereen weet wel dat Jake ooit een foambekertje heeft opgegeten. De gebeurtenis wordt steeds opgedist om die oude koe uit de sloot te trekken.

Jake zou nooit over het feit heen komen dat hij ooit een foambekertje had opgegeten, (417)

Zelfs bij de begrafenis van moeder wordt erover gerept als Jake de foto’s van zijn rijkdommen laat zien:

Jake was steenrijk geworden. […].
‘Weet je nog van die keer dat je dat foambekertje opat?’ vroeg Hubby terwijl hij zich over de foto’s boog. (617)

Herkenbaar hoe een familie die elkaar niet zo vaak ziet, steeds vervalt in de oude voorvallen, die sommige mensen voor het leven tekent. Jake roept onmiddelijk de associatie met het foambekertje op.

De familie van Jay ziet elkaar niet zo vaak met z’n allen bij elkaar. Op de begrafenis van pa, niet eens bij alle bruiloften en ook op de 90e en 100e verjaardag van moeder zijn ze allemaal bij elkaar. Dan worden de ruzies even opzij gezet en maken plaats voor een samenzijn. Het diepste intieme wat dan wordt opgehaald, zijn de herinneringen aan de oude gebeurtenissen die het samenzijn blijkbaar oproepen. De familieleden lijken verder geen interesse in elkaar te tonen en hoe het met ze is.

Lees verder: Vermenging feit en fictie »

actualiteit, Amerika, boek, boekbespreking, familie, lezen, literatuur, moeder, paul theroux, recensie, roman

Moederland

9 januari 2018 Hendrik-Jan Een reactie plaatsen

De nieuwste vuistdikke roman van Paul Theroux heet Moederland. Een verwijzing naar je afkomst, maar in betekenis net iets anders dan vaderland. In het Nederlands drukt vaderland een sterkere mate van verbondenheid uit. Het lijkt in het Engels wat meer naar een kleiner gebied, een streek te verwijzen.

In de roman van Paul Theroux gaat het over Cape Cod in Amerika. De smalle strook land aan de kust voor Massachusetts. Het land heeft de vorm van een halve maan, bovenin open en ligt aan de kust, niet zover van Boston. De Atlantische oceaan is overal in de buurt. De zomers zijn heerlijk, maar de winters zijn kaal en koud. Waarschijnlijk ligt de sneeuw nu ook metershoog.

Paul Theroux is beroemd om zijn onstuimige vermenging van feit en fictie. De autobiografie Mijn andere ik bijvoorbeeld. Ook heeft hij in het verleden boeken geschreven over zijn vriendschap met Naipaul. Het boek noemt de naam nergens, maar elke bladzijde lijkt de naam uit te schreeuwen.

Het spel met de werkelijkheid zet Paul Theroux zeker door in het boek Mpederland. Is het toeval dat hij uit net zo’n groot gezin komt als de hoofdpersoon en vertellen Jay? Ook deze hoofdpersoon heeft 2 zoons die in Engeland wonen, een novelist en een documentairemaker. En Jay heeft enkele mislukte relaties achter de rug. Net als Paul Theroux houdt Jay zich in leven met het schrijven van boeken. Hij is hierin net zo succesvol, het levert alleen erg weinig geld op.

Allemaal typische Paul Theroux-elementen, die je terugvindt in het boek. De roman bestrijkt de jaren tussen het overlijden van Jay’s vader en zijn moeder. Het laat zien hoe de kinderen met elkaar omgaan en welke (vernietigende) rol moeder hierin speelt. Het levert veel vuile, maar typerende zinnen op:

[D]e ware aard van mijn familie, die primitieve clan die zich in Moederland schuilhield, werd me pas duidelijk toen vader stierf. (19)

Moeder verlustigde zich in andermans falen, dat was altijd al zo geweest; en wij ook, nu pa er niet meer was. (75)

Moeder genoot ervan om mensen af te wijzen (85)

Werk hard, wees bescheiden, wees onopvallend, wees dankbaar, cijfer jezelf weg en spaar je geld op. MOeder zei nooit waarom. (100)

Moeder liet ons met elkaar concurreren. (100)

Die vrouw leek wel helderziend. Het wzs gewoon eng, en provocerend. (137)

Moeders wreedheid was langzaam ontkiemd. Ze was haar leven begonnen als jokkebrok, een opportunist, een behoeftig kind met twee ongelukkige ouders, en nu, op haar oude dag, had ze alle kenmerken van een oude, krankzinnige vorstin. (167)

Biografieën van Stalin en Mao Zedong waren nuttig voor wie de geest van moeder wilde begrijpen. Ik heb meer over moeder geleerd door te lezen van Het privéleven van voorzitter Mao vdoor Mao’s lijfarts Li Zhisiu – dan van het werk van Dr. Spock. (307)

Ik wist dat ze voortdurend loog, maar ik had gedacht dat ze dat tegen iedereen deed. (365)

Moeder was een vos. (478)

Ze heeft niks met dieren en met kleine kinderen. Ze heeft er gewoon een hekel aan. Alleen als het uitkomt. Als ze je vraagt of je hulp nodig hebt, doet ze dat niet omdat ze wil helpen, maar alleen om te wten of je hulp nodig hebt. Alles draait om moeder en dat krijg je als lezer te weten. Voor de buitenwereld mag ze dan het toonbeeld van vroomheid en meelevendheid zijn, in huis zwaait zij de scepter en is een heuse tiran.

Deze buitengewoon drukkende sfeer weet Paul Theroux als geen ander neer te zetten in zijn nieuwste roman. Dat zijn moeder inderdaad erg oud is geworden en niet zo lang meer onder ons is, maakt het beeld van de werkelijkheid die zich in deze fictie wel heel erg opdringt.

De negatieve beschrijvingen van moeder zijn door het hele boek doordrenkt. Ze hebben zich vastgezogen in de bladzijden en je kunt je er als lezer bijna niet van losmaken. Als het je uiteindelijk wel lukt, dan krijg je er iets moois voor terug. Want in elke negatieve beschrijving, schuilt de ontdekking wat moeder echt voor de verteller Jay betekent.

Lees het vervolg: Opgegeten foambekertje »

Hendrik-Jan de blogman